Zloczow - Dawne Kresy (obecna Ukraina)

Złoczów położony jest na wschód od Lwowa na trasie do Tarnopola, stosunkowo niedaleko od miejscowości Podhorce i Olesko. Za czasów Zygmunta Starego właścicielem Złoczowa był Władysław Sieniński, którego miasto w 1523 roku uzyskało przywilej prawa magdeburskiego. Następnymi właścicielami Złoczowa byli wielkopolscy Górkowie, a od 1592 roku Marek Sobieski - dziadek króla Jana III. Wnuczka króla Maria Karolina de Bouillon sprzedała swe dobra wraz ze Złoczowem księciu Michałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi zwanemu "Rybeńko". Po nich była jeszcze rodzina Sapiehów, a od początku XIX wieku - Komarnickich. Upadek Złoczowa miał miejsce na przełomie XVIII i XIX wieku, kiedy to w 1797 nastąpił ogromny pożar miasta. Zamek zbudowany w latach 1634-1636 przez wojewodę Jakuba Sobieskiego ma kształt XVII wiecznej twierdzy bastionowej z kamiennymi obwarowaniami. Niestety w 1672 roku zamek padł - zdobyli go Turcy.

Dwa lata później król Jan III Sobieski w rejonie Złoczowa wyznaczył miejsce koncentracji wojsk przed marszem na Turków. W 1675 roku hetman Stanisław Jabłonowski zatrzymał tutaj ogromny zagon tatarski, zaś w 1690 roku Tatarzy zagrozili swoim "wypadem" przebywającemu w Złoczowie królowi. Zamek od 1834 roku służył jako koszary, a od 1873 stał się po wykupie przez Austriaków więzieniem. W okresie II wojny światowej miejsce to było kaźnią NKWD i gestapo. Obecnie zamek należy do Lwowskiej Galerii Sztuki i trwają tutaj prace konserwatorskie przy współudziale polskich instytucji. Wnętrze twierdzy składa się m.in. z budynku bramnego, wydłużonego gmachu rezydencji Sobieskich oraz tzw. "pawilonu chińskiego". Duża surowa bryła rezydencji Sobieskich jest ucieleśnieniem ideału budowli obronnej, której właścicielem był rycerz - obrońca ojczyzny. Sobiescy uchodzili za takich rycerzy i w praktyce realizowali określone założenia architektonicze. Całość usytuowana jest na południowo-wschodnim krańcu miasta na płaskowyżu, leżącym na skraju pasma Woroniaków. Zamek zbudowany na planie czworoboku otoczony jest pięciobocznymi bastionami na narożach. Bastiony usypane z ziemi a od strony zewnętrznej wzmocnione ciosanym kamieniem są przykładem umocnień, które po raz pierwszy zastosowano w Wiśniczu koło Krakowa. Główną linię obrony otaczał głęboki rów, zaś w wałach od wewnątrznej strony znajdowały się kazamaty. Na wieżyczkach strażniczych zachowały się do dzisiaj herby Sobieskich.

W Złoczowie oprócz zamku na uwagę zasługują również świątynie - kościół oraz dwie cerkwie. Kościół popijarski powstał wraz z kolegium Pijarów około roku 1730 dzięki fundacji królewicza Jakuba. Austriacy w 1788 roku skasowali kolegium pijarskie a kościół zamienili w magazyn. Funkcja sakralna została przywrócona światyni w 1838 roku, kiedy to dawny XVII wieczny rzymsko-katolicki kościół parafialny objęli unici, a rzymscy katolicy dostali kościół popijarski. Obecny kształt fasady pochodzi z 1878 roku, kiedy to starając się nawiązać do architektury XVIII wieku dobudowano od frontu wieżę tworząc charakterystyczny asymetryczny układ (fot.). Kościół nieprzerwanie pełni swoją funkcję sakralną od 1838 roku i w czasach Związku Radzieckiego był jednym z nielicznych czynnych pomiędzy Lwowem a dawną granicą Polski na Zbruczu. Dzięki temu w kościele zachowało się całe zabytkowe wyposażenie, zaś miejsce to było ostoją polskości.

Obecna cerkiew Zmartwychwstania to były rzymskokatolicki kościół parafialny wzniesiony w latach 1624-26 dzięki fundacji Jakuba Sobieskiego. W 1838 roku na mocy ugody pomiędzy parafianami obrządku łacińskiego i unickiego świątynia zastała przekazana tym ostatnim. Wschodnia część budowli o kształcie trójliścia jest charakterystyczna dla dawnych wschodnich ziem Rzeczypospolitej. Druga cerkiew złoczowska pod wezwaniem św. Mikołaja pochodzi z XVI wieku. Dekoracyjną barokową fasadę datuje się na 1765 rok. Bryła świątyni jest dobrym przykładem daleko posuniętej integracji architektury kościołów wschodniego i zachodniego na terenie Rzeczypospolitej. Obok stoi dzwonnica i kapliczka - prawdopodobnie nowowybudowana.